Czy obywatel Ukrainy może ogłosić upadłość konsumencką? Jak najbardziej. Prawo upadłościowe nie blokuje cudzoziemcom możliwości ogłoszenia upadłości w Polsce. Tym samym z oddłużenia w ramach upadłości konsumenckiej może skorzystać również każdy obywatel Ukrainy. Niemniej aby ukraiński dłużnik mógł ubiegać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w Polsce, poza samym zaistnieniem stanu niewypłacalności, musi zostać spełniony jeszcze jeden dodatkowy warunek.

Kiedy obywatel Ukrainy może ogłosić upadłość konsumencką?

Osoby pochodzące z Ukrainy i mieszkające na terenie Rzeczypospolitej Polskiej mają takie samo prawo do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jak Polacy. Prowadzona w stosunku do nich procedura upadłości konsumenckiej niczym się nie różni.

Warunkiem jest tylko posiadanie w Polsce „głównego ośrodka podstawowej działalności”.

Co oznacza główny ośrodek podstawowej działalności?

Zarówno w przypadku polskiego, jak i ukraińskiego dłużnika, polski sąd upadłościowy będzie posiadał jurysdykcję do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, jeżeli w Polsce znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika, czyli tzw. COMI (centre of main interest).

Pojęcie to pojawiło się w prawie upadłościowym na skutek implementacji unijnych przepisów. W przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. konsumentów) równoważne jest ono naszemu rodzimemu „miejscu zamieszkania”. Zgodnie zaś z art. 25 Kodeksu cywilnego „miejscem zamieszkania” osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Dla uznania danej miejscowości za „miejsce zamieszkania” muszą zostać spełnione łącznie dwie przesłanki:

• faktyczne w niej przebywanie (corpus, tj. czynnik zewnętrzny)
• zamiar stałego w niej pobytu (animus, tj. czynnik wewnętrzny).

„Zamiar stałego pobytu” może przejawiać się poprzez zlokalizowanie w danej miejscowości tzw. stałego ogniska domowego, co oznacza m.in. zakup domu lub mieszkania. Co istotne o „miejscu zamieszkania” nie przesądza wyłącznie samo zatrudnienie w danej miejscowości. Przy ustalaniu zamiaru stałego pobytu chodzi nie tylko o związki natury ekonomicznej, ale też emocjonalnej, czy rodzinnej.

Natomiast „faktyczne przebywanie” w danej miejscowości nie może być rozumiane jedynie, jako pobyt wymuszony koniecznością wykonywania w niej swych obowiązków pracowniczych, czy zarobkowych. Charakter pobytu w danej miejscowości musi zawsze wskazywać na umieszczenie w niej ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów.

Należy podkreślić, że przerwa w faktycznym przebywaniu w miejscu zamieszkania, nawet długotrwała (np. związana ze studiami, służbą wojskową, pobytem w więzieniu), nie pozbawia danej osoby „miejsca zamieszkania”.

Ustalanie głównego ośrodka podstawowej działalności

Przepisy prawa upadłościowego wprowadzają dwa domniemania mające na celu uproszczenie ustalania „głównego ośrodka podstawowej działalności” dłużnika:

• w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej
• w przypadku tzw. konsumenta domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby. Przy czym są to jedynie domniemania, które zawsze można obalić.

Należy przy tym podkreślić, że są to jedynie domniemania. Tym samym istnieje możliwość ich obalenia i wykazania, że „główny ośrodek podstawowej działalności” znajduje się w innym miejscu.

Przy rozpoznawaniu wniosku o upadłość konsumencką sąd nie przeprowadza osobnego postępowania dowodowego mającego na celu ustalenie „głównego ośrodka podstawowej działalności”. Nie jest przeprowadzane w tym zakresie jakiekolwiek dochodzenie, czy też wywiad środowiskowy. Co do zasady sąd bazuje jedynie na informacjach wskazanych przez samego dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości. Niemniej w razie powzięcia wątpliwości może zobowiązać dłużnika do złożenia dodatkowych dokumentów, informacji i wyjaśnień.

W związku z powyższym obywatel Ukrainy składający wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi się liczyć z koniecznością wykazania, że:

• ma miejsce zamieszkania w Polsce (np. przedkładając zezwolenia na pobyt stały i umowę najmu mieszkania);
• jest tu zatrudniony (np. składając zaświadczenie o zatrudnieniu lub umowę o prace);
• płaci w Polsce podatki i podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (np. składając PIT).

Brak głównego ośrodka podstawowej działalności w Polsce

Jeżeli ukraiński dłużnik nie posiada w Polsce głównego ośrodka podstawowej działalności musi wykazać, że posiada „miejsce zwykłego pobytu”, a w ostateczności przynajmniej majątek.

Niestety w żadnej ustawie nie znajdziemy definicji „miejsca zwykłego pobytu”. Toteż pojęcie to należy rozumieć intuicyjnie jako miejsce, w którym:

• przebywa się z zamiarem dłuższego zamieszkiwania;
• ogniskuje się przynajmniej większa cześć osobistych i ekonomicznych interesów.