Umorzenie postępowania upadłościowego stanowi co do zasady najskuteczniejszą i najdotkliwszą sankcję za niewłaściwe zachowanie upadłego dłużnika. Jednakże jej zastosowanie nie zawsze wchodzi w grę. Jest to wykluczone m.in. gdy umorzenie postępowania upadłościowego mogłoby doprowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli lub postępowanie upadłościowe zostało wszczęte na wniosek wierzyciela. Nie oznacza to, że w takim przypadku upadły będzie pozostawał bezkarny. Przepisy prawa upadłościowego przewidują bowiem możliwość zastosowania wobec niego równie dotkliwych środków przymusu.

Kiedy można zastosować środki przymusu?

Zgodnie z treścią przepisów art. 58 Pr. up., sędzia -komisarz, a w przypadku jego braku wyznaczony sędzia, może zastosowanie środki przymusu jeżeli upadły:

1. ukrywa się lub ukrywa swój majątek,
2. uchybia swoim obowiązkom albo po ogłoszeniu upadłości dopuszcza się czynów mających na celu ukrycie majątku, obciążenie go pozornymi zobowiązaniami lub w jakikolwiek sposób utrudnia ustalenie składu masy upadłości.

Na postanowienie w sprawie zastosowania środków przymusu oczywiście przysługuje zażalenie.

Rodzajem środków przymusu

Przepisy wspomnianego art. 58 Pr. up. nie określają wprost jakie środki przymusu można zastosować w stosunku do upadłego dłużnika. Czynią to jedynie pośrednio, odsyłając do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących egzekucję świadczeń niepieniężnych.

Ze względu na osobisty charakter obowiązków upadłego zastosowanie znajdą tu przepisy art. 1050, 1052 i 1053 Kodeksu postępowania cywilnego. Oznacza to, że w przypadku wystąpienia wskazanych powyżej uchybień, wobec upadłego może zostać orzeczona grzywna z możliwością zamiany jej na areszt.

Grzywna

W jednym postanowieniu sąd może wymierzyć grzywnę nie wyższą niż piętnaście tysięcy złotych. Limit ten nie obowiązuje, jeżeli wcześniejsze dwukrotne wymierzenie grzywny okazało się nieskuteczne.

Należy zaznaczyć, że ograniczenie co do wysokości grzywny nie dotyczy całego postępowania upadłościowego a poszczególnego uchybienia. Przy czym ogólna suma grzywien nałożonych w całym postępowaniu upadłościowym nie może przewyższać miliona złotych.

Grzywna podlega ściągnięciu w drodze egzekucji, której podstawą jest prawomocne postanowienie o ukaraniu grzywną, bez zaopatrywania go klauzulą wykonalności.

Areszt

Wymierzając grzywnę orzeka się jednocześnie – na wypadek jej nieuiszczenia – zamianę grzywny na areszt.  Przy dokonywaniu zamiany jeden dzień aresztu odpowiada od pięćdziesięciu do tysiąca pięciuset złotych grzywny.

Ogólny czas trwania aresztu nie może w tej samej sprawie przekroczyć 6 miesięcy.

Uchylenie środków przymusu

Stosowanie środków przymusu ma na celu jedynie dyscyplinowanie upadłego dłużnika. Z tego też względu powinny być one natychmiast uchylone, gdy tylko ustanie potrzeba ich stosowania, tj. upadły wykona w końcu ciążący na nim obowiązek lub zaniecha dalszego utrudniania postępowania upadłościowego.

Decyzję w sprawie uchylenia środków przymusu podejmuje sędzia-komisarza albo wyznaczony sędzia działając z urzędu lub na wniosek.