Skarga pauliańska stanowi instrument prawny pozwalający wierzycielom na zaspokojenie się z rzeczy stanowiących niegdyś majątek dłużnika, a wchodzącej już w skład majątku innej osoby. Najczęściej dotyczy to nieruchomości darowanych przez dłużnika członkom rodziny lub zbytych znacznie poniżej wartości. Z moich obserwacji wynika, że mało który dłużnik składający wniosek o upadłość konsumencką ma świadomość, iż po ogłoszeniu upadłości ze skarga paulińską może wystąpić również syndyk. Skutki takiej niewiedzy bywają natomiast bardzo dotkliwe, a co gorsze nieodwracalne.

Czym jest skarga pauliańska

Najprościej rzecz ujmując skarga paulińska jest kierowanym do sądu przez wierzyciela żądaniem stwierdzenia bezskuteczności określonej czynności prawnej dłużnika, na skutek której wyzbył się on majątku, uniemożliwiać lub ograniczając w ten sposób egzekucje zadłużenia.

Przykładowo skarga paulińska może dotyczyć zarówno darowizny nieruchomości, jak i jej sprzedaży poniżej wartości rynkowej. Chodzi o to, że na skutek danej czynności prawnej majątek dłużnika został uszczuplony, co doprowadziło do pokrzywdzenia wierzyciela poprzez:

  • uniemożliwienie odzyskania należności

lub

  • ograniczenie takich możliwości.

Zgodnie z treścią art. 527 § 1.Kodeksu cywilnego:

„Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.”

Kiedy czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela

Zgodnie  z treścią przepisów art. 527 § 2 Kodeksu cywilnego”

„Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.”

Należy zaznaczyć, że niewypłacalność lub jej pogłębienie może być skutkiem zarówno czynności nieodpłatnej (np. darowizny), jak i czynności odpłatnej (np. sprzedaży).

Przykładowo czynność odpłatna będzie powodować niewypłacalność lub ją pogłębiać, gdy otrzymane w zamian lub należne dłużnikowi świadczenie ma mniejszą wartość niż to, co dłużnik dał w zamian (np. sprzedaż nieruchomości po zaniżonej cenie), albo obiektywnie patrząc jest nieściągalne.

Jeżeli natomiast dłużnik wyzbył się tego co otrzymał w zamian (np. środki pienienie otrzymane ze sprzedaży nieruchomości przeznaczył na spłatę innych wierzycieli), a uzyskane świadczenie było ekwiwalentne (sprzedaż nieruchomości nastąpiła po cenie rynkowej), to wierzyciel nie może zaskarżyć takiej czynności prawnej.

Jak wygląda skarga pauliańska?

Skarga paulińska ma postać zwykłego pozwu cywilnego. Przy czym powództwo nie sprowadza się tu do żądania zasądzenia od dłużnika określonej kwoty pieniędzy, a do żądania uznania przez sąd, że dana czynność prawna dłużnika (np. umowa darowizny) jest bezskuteczna w stosunku do wierzyciela, który wniósł pozew.

Przeciwko komu jest wnoszony pozew ze skargi pauliańskiej

Pozwanym nie jest dłużnik, a osoba, która nabyła od niego dany składanki majątku (np. obdarowany lub osoba, która zakupiła nieruchomość po zaniżonej cenie). Jeżeli nabywca dokonał następnie rozporządzenia na rzecz innej osoby, to możliwość pozywania przechodzi na tą kolejną osobę – i tak dalej.

W przypadku dalszego rozporządzenia wierzyciel może wystąpić z pozwem przeciwko kolejnemu nabywcy, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie pierwotnej czynności dłużnika za bezskuteczną albo gdy to kolejne rozporządzenia było nieodpłatne (art. 531 § 2 Kodeksu cywilnego).

Dłużnik w postępowaniu sądowym ze skargi pauliańskiej może występować jedynie w charakterze świadka – nigdy strony pozwanej.

Obrona przed skargą pauliańską na etapie przedsądowym

Osoba pozwana może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, a tym samym zachować nabitą rzecz, jeżeli:

  • zaspokoi wierzyciela

albo

  • wskaże wierzycielowi mienie dłużnika wystarczające do jego zaspokojenia.

(art. 533 Kodeksu cywilne)

Obrona przed skarga pauliańską na etapie postępowania sądowego

Niestety obrona przed skargą paulińska nie jest prosta i zazwyczaj niezbędna jest tu fachowa pomoc adwokat. Przepisy wprowadzają bowiem domniemania prawne, które obciążają pozwanego. Tym samym w określonych przypadkach to osoba pozwana musi przekonać sąd, że nie zachodzą przesłanki pozwalające uwzględnić skargę pauliańską.

Poniżej wspomniane domniemania prawne:

  • jeżeli skarżona czynność prawna została dokonana z osoba pozostającą z dłużnikiem w bliskich stosunkach (np. z żoną, córką, synem, ojcem, matką, dziadkiem, babcią, wujkiem, ciocią), domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 Kodeksu cywilnego)
  • jeżeli skarżona czynność prawna została dokonana z przedsiębiorcą pozostającym z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 4 Kodeksu cywilnego).

Obrona przed skargą pauliańską jest szczególne trudna w przypadku darowizny. Jeżeli bowiem na skutek skrążonej czynności prawnej druga strona uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, to taka czynność może zostać uznana z bezskuteczną, chociażby osoba ta:

  • nie wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

i

  • nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć

(art. 528 Kodeksu cywilnego).

Pokrzywdzenie przyszłych wierzycieli

Wszystko co została napisane powyżej znajduje zastosowanie również w przypadku, gdy dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.

Przy czym jeżeli druga strona uzyskała od dłużnika korzyść majątkową odpłatnie (np. w drodze umowy sprzedaży), bezskuteczność czynności prawnej może zostać stwierdzona jedynie, gdy wiedziała ona o zamiarze dłużnika.

(art. 530 Kodeksu cywilnego).

Termin na wniesienie skargi paulińskiej

Powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną może zostać wytoczone w terminie 5 lat licząc od daty dokonania przedmiotowej czynności prawnej. Przykładowo jeżeli umowa darowizny została zawarta 28 kwietnia 2017 r., to pozew zen skargi pauliańskiej musi zostać nadany na poczcie lub złożony na biurze podawczym sądu najpóźniej w dniu 28 kwietnia 2022 r.).

Jest to tzw. termin zawity. Oznacza to, że nie ma jakiejkolwiek możliwości prawnej przywrócenia tego terminu. Nie ma też możliwości przerwania biegu tego terminu. Tym samym spóźniony wierzyciel traci bezpowrotnie możliwość wystąpienia ze skargą pauliańską, a co za tym idzie możliwość zaspokojenia z rzeczy, która w ten sposób wyszła z majątku dłużnika.

(art. 534 Kodeksu cywilnego)

Skutki uwzględnienia skargi paulińskiej

Uwzględnienie przez sąd skargi pauliańskiej, a dokładniej uznanie bezskuteczności danej czynności prawnej nie powoduje, że przedmiot zaskarżonej czynności prawnej (np. darowana nieruchomość) wraca do majątku dłużnika. Pozostaje on w majątku pozwanego (jest on nadal jego właścicielem), przy czym wierzyciel może skierować do niego postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi.

Co istotne uwzględnieni skargi pauliańskiej powoduje, że dana czynność prawna jest bezskuteczna jedynie w stosunku do tego wierzyciela, który wytoczył powództwo. Wyrok ze skargi pauliańskiej nie daje jakichkolwiek korzyści pozostałym wierzycielom dłużnika.

Wierzyciel, względem którego czynność prawna została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby pozwanej dochodzić zaspokojenia z przedmiotu takiej czynności prawnej (np. z darowanej nieruchomości).

(art. 532 Kodeksu cywilnego).

Skarga pauliańska w postępowaniu upadłościowym

Jak już pisałem na wstępnie skarga pauliańska może zostać wniesiona również przez syndyka po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Co więcej jest większe prawdopodobieństwo, że ze skargą taką wystąpi syndyk niż jeden z wierzycieli.

Wynika to z faktu, że syndyk łatwo i szybko może ustalić jakich rozporządzeń swoim majątkiem dokonywał dłużnik przed złożeniem wniosku o upadłość. Możliwości wierzycieli w tym zakresie są natomiast bardzo ograniczone.

Na temat składania skargi paulianskiej przez syndyk napiszę już w kolejnym wpisie. Do którego link zamieszczę poniżej niezwłocznie po jego publikacji.

Jeżeli wierzyciel lub syndyk wniósł przeciwko tobie skargę pauliańską i potrzebujesz profesjonalnej pomocy prawnej napisz do mnie lub zadzwoń.

Dane kontaktowe znajdziesz w zakładce „Kontakt”. Możesz też skorzystać z formularza kontaktowego, który znajdziesz poniżej.

skarga pauliańska

Dołącz do dyskusji na forum!

Zachęcam do zadawania pytań na forum o upadłości konsumenckiej. Przejdź do strony >>

2 Replies to “Skarga pauliańska – wszystko co musisz o niej wiedzieć”

  1. Dzień dobry, mama przepisała na mnie gospodarstwo rolne w 2020roku jestem współwłaścicielem z ciocią.( Radca prawny który pisał wniosek powiedział że już może go składać).W sierpniu 2022r złożyła wniosek o upadłość konsumencką 09.02.2023 została ogłoszona. Syndyk chce złożyć skargę pauliańską. Czy można wnioskować o umorzenie upadłości, i czy syndyk mimo wszystko złoży tą skargę? Dług to ok.90 tys. Gospodarstwo jest warte dużo więcej, ponadto pracujemy na nim z mężem, mamy też dotacje z unii które musielibyśmy oddać. Czy pisząc wniosek do sądu mogę zadeklarować pomoc w spłacie zobowiązań?Dodam jeszcze, że za parę miesięcy rodzę a w skład gospodarstwa wchodzi też dom w którym mama ma służebność.

    • Niestety została Pani wprowadzona w błąd przez prawnika. Od daty darowizny należało poczekać co najmniej 5 lat.
      Jeżeli nie uda się dogadać z syndykiem, to z pewnością wniesie on skargę paulińską. W takiej sytuacji najlepiej byłoby wpłacić do masy upadłości środki odpowiadające kwocie zgłoszonych wierzytelności.
      Można składać wniosek o umorzenie postępowania upadłościowego, niemniej sąd nie musi go uwzględnić. Jeżeli syndyk poinformuje sąd o zaistnieniu podstaw do wytoczenia powództwa ze skargi paulińskiej, to sąd na 90% oddali taki wniosek, stwierdzając, że jego uwzględnienie mogłoby doprowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *