Kwota wolna pod potrącenia do 24 marca 2020 r. była niezależna od rzeczywistych potrzeb upadłego dłużnik i jego rodziny. Przepisy na „sztywno” określała jaka cześć dochodów z umowy o pracę, zlecenia, o dzieło, jak i z emerytury i renty była potrącana do masy upadłości. Nie miało przy tym najmniejszego znaczenia czy pozostałe upadłemu środki wystarczą na zaspokojenie niezbędnych kosztów utrzymania jego i rodziny. Na szczęści ostatnia nowelizacja prawa upadłościowego zmieniła taki stan rzeczy i aktualnie istnieje możliwość nawet całkowitego zniesienia potrąceń do masy upadłości.

Potrącenia do masy upadłości przed 24 marca 2020 r.

W prawie upadłościowy próżno szukać przepisów, które wprost określałby jaka część dochodów dłużnika może zostać zajęta przez syndyka. To jak część dochodów jest wyłączona z masy upadłości regulują przepisy znajdujące się w odrębnych aktach prawnych, do których jedynie pośrednio odsyłają przepisy prawa upadłościowego. Przykładowo wysokość potrącenia dokonywanego z wynagrodzenie za prace określają przepisy art. 87 i 87¹ Kodeksu pracy (więcej na ten temat TUTAJ). Natomiast jeżeli chcemy ustalić jaka część świadczenia emerytalnego lub renty trafi do masy upadłości musimy zajrzeć do ustawy o emeryturach i rantach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (więcej na ten temat TUTAJ).

Niestety jak już wskazałem na wstępie, rzeczone przepisy sztywno określają granice potrąceń, bez uwzględnienia rzeczywistych potrzeb upadłego dłużnik i jego rodziny. Czasami skutkowało to pozostawionemu upadłemu dłużnikowi środków, których wysokość nie pozwalała nawet na zapewnienie minimum egzystencjalnego, tym samym wpędzając go i jego rodzinę w skrajne ubóstwo. Na szczęcie wraz z nowelizacją prawa upadłościowego, która weszła w życie 24 marca 2020 r., zaczęły obowiązywać przepisy, które pozwalają dostosować kwotę potrąceń z dochodów upadłego dłużnika do kosztów jego niezbędnego utrzymania.

Wysokość potrąceń  do 24 marca 2020 r.

Należy zaznaczyć, że nadal w mocy pozostają wspomniane powyżej przepisy określające cześć dochodów wyłączonych z masy upadłości. Jednakże celem niejako uzupełnienia rzeczonych regulacji, ustawodawca wprowadziła do prawa upadłościowego przepisy (art. 63 ust 1a, 1b, 1 c), które określają jaka dodatkowa część dochodów  upadłego nie podlega potrąceniu do masy upadłości.

Upadły, który nie ma na utrzymaniu innych osób

W przypadku upadłego, na którego utrzymaniu nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część jego dochodu, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Łączna kwota dochodu wyłączonego z masy upadłości musi zatem odpowiadać 150% kwoty tzw. kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. kwoty upoważniającą taką osobę do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej.

„Kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej” wynosi aktualnie 701 zł. Zatem łączny dochód wyłączony z masy upadłości wynosi 1.051,50 zł.

Należy zaznaczyć, że nie ma znaczenia źródło uzyskiwanych dochodów. Mogą one pochodzić zarówno z umów o pracę, umowy zlecenia, jak i emerytury lub renty.

Upadły, który ma na utrzymaniu inne osoby

W przypadku upadłego, na którego utrzymaniu pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część jego dochodu, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Chodzi tu o kwotę tzw. kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, które upoważnia członka gospodarstwa domowego do otrzymywania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Kwota rzeczonego kryterium wynosi aktualnie 528 zł (150% = 792 zł).

W związku z powyższym, w przypadku upadłego, który ma na utrzymaniu bezrobotną żonę oraz troje dzieci, kwota wyłączona z masy upadłości będzie wynosiła łącznie 3.960 zł (5 x 792 zł).

Również w tym przypadku nie ma znaczenia źródło uzyskiwanych dochodów. Mogą one pochodzić zarówno z umów o pracę, umowy zlecenia, jak i emerytury lub renty.

Całkowite wyłączenie dochodu z masy upadłości

Ponadto przepisy przewidują możliwość innego określenia części dochodu niewchodzącego do masy upadłości. Dokonuje tego sędzia-komisarz, a w przypadku postępowania w trybie uproszczonym sąd upadłościowy, na wniosek upadłego lub syndyka.

Przy rozstrzyganiu tej kwestii bierze się pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.

Należy zaznaczyć, że na takie postanowienie zażalenie przysługuje nie tylko upadłemu, ale również wierzycielom.